Een buitengewoon hectische tijd
met buitengewone problemen,
vereist
een buitengewoon effectief middel.
Julian van der Wouden – Vita Florentis
Persoonlijke ontwikkeling is al jaren hot. Soms wordt het met een meer negatieve connotatie ook wel ‘zelfhulp’ genoemd.
‘Zelfhulpboeken’ – online platforms – websites – online groepen – jaarprogramma’s – podcasts – seminars en webinars: tal van invullingen voor de actuele vraag en sterke behoefte naar ontwikkeling, zingeving en levensgeluk.
Afbeelding met dank aan stevecutts.com
“De mensen persen zich in sneltreinen, zei de kleine prins,
maar ze weten niet meer wat ze eigenlijk zoeken.
Dus rennen ze maar in kringetjes rond.”
ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY – DE KLEINE PRINS
Dit kan deels verklaard worden door het feit dat de traditionele religies en stromingen – even louter binnen Nederland gesproken – hun achterban zien slinken.
Gesteund door alle online mogelijkheden is de samenleving in z’n algemeenheid in rap tempo individualistischer geworden. We hebben minder de neiging ons aan te sluiten bij een overkoepelende gemeenschap (of zoals vroeger: zuil) die bepaalt hoe wij moeten denken.
We willen eigen baas zijn en verantwoordelijk zijn voor ons eigen leven. Daardoor zijn we ook minder loyaal geworden aan religieuze stroming, verenigingen, een vaste werkgever voor heel onze carrière, partijen, omroepen enz.
We handelen meer op individuele basis, in combinatie met een flexibele en wat meer opportunistische benadering.
Bij dit alles past ook een verantwoordelijkheid voor onze eigen ontwikkeling en ons eigen levensgeluk. Logisch dat we dan ook weer zélf op zoek gaan, hoe dat het beste kan worden ingevuld.
Maar ondanks dit alles is de mens is van nature wel een ‘sociaal dier’, dus we willen ook weer niet in een sociaal isolement terechtkomen.
We hebben een natuurlijke behoefte aan menselijkheid die we met elkaar kunnen delen.
Aan die behoefte van gedeelde menselijkheid, wordt tegenwoordig in ruime mate door social media voorzien.
We kunnen ons naar hartenlust spiegelen aan anderen. Ervaren via gedeelde interesses een vorm van verbintenis en weten ons onderdeel van iets groters.
Toch is dit niet de oplossing. De online toegankelijkheid heeft namelijk een enorme keerzijde en draagt zelfs in sterke mate bij aan het probleem waardoor de zoektocht naar zingeving en levensgeluk begonnen was.
Die zoektocht naar enige houvast, naar kernwaarden die ons dienen en naar zin en geluk in eigen leven, kan namelijk ook worden verklaard vanuit een steeds sneller wordende samenleving.
Door alle mogelijkheden een steeds meer veeleisende samenleving, die meer van ons allemaal vergt.
Er is een drang om het te maken, want doordat online iedereen ineens met elkaar is verbonden, is het ook meer dan ooit duidelijk wat er haalbaar is.
De uitschieters krijgen de meeste aandacht en worden bewust of onbewust verheven tot norm.
We vergeten1 daarbij dat wat er online te zien is, verre van representatief is voor de alledaagse werkelijkheid.
Het zijn de állerbeste momenten en meestal de felgekleurdste fragmentjes, geknipt uit een veel grijzere context van de filmrol van het leven2.
Helaas vergelijken we nu juist díé schijnwerpermomenten continu met onze eigen slechtste momenten. Dan zijn we daar namelijk extra gevoelig voor.
We zien vaak enkel de mensen die het hebben gemaakt. Op welk gebied dan ook. Van de 99 van de 100 die zich daaronder bewegen, hoor je niet zoveel. De massa is niet interessant. De uitblinkers wel.
¹ Vergeten vooral onbewust. Rationeel weten we best dat wat we zien doorgaans niet zo representatief is.
Onbewust vangen we echter een continue stroom beelden op en die worden allemaal opgeslagen in ons onbewuste brein. Als vergelijkingsmateriaal. Als referentiekader. Als ijkpunt. Als norm. En dáár schuilt het gevaar.
Gezond gebruik is aanvullend gebruik. Gebalanceerd met en supplementair aan het echte leven. Níét als surrogaat van behoeftes in het echte leven.
Dan gaat het mis.
Gewetensvraag is of de toepassing ons nog dient, of dat wij slaaf zijn geworden van de toepassing. Dat is soms koorddansen. Die vraag kunnen we alleen zélf beantwoorden. Mits we eerlijk durven te zijn naar onszelf toe.
² Wat hebben sociale media nog met de realiteit te maken, als bijna alles bedacht, geregisseerd en talloze malen geoefend is, voor er ‘echt’ iets wordt gepost?
De alledaagse werkelijkheid die we niet meer durven te delen, anders dan met mensen die heel dicht bij ons staan en die ons kennen zoals we echt zijn.
Illustratief voor de steeds groter wordende discrepantie tussen het leven van alledag en de gemaakte online wereld die we met z’n allen zelf creëren.
Het kan op veel punten een nuttige en heel vermakelijke aanvulling zijn, maar het is zo verslavend gemaakt, dat het lastig is die grens te bewaken. Daarvoor moeten we stevig in de schoenen staan. Lastig nu kinderen steeds jonger met social media beginnen en dat per definitie nog niet doen.
