Dit alles brengt torenhoge verwachtingen en stress met zich mee. Hier ontstaat de angst om te falen en om aan de zijlijn te geraken. Permanente stress om te presteren en om het te maken.
Dit is precies waarom in de prestatiemaatschappij van Zuid-Korea – als tegenreactie op het enorme aantal depressies en gevallen van suïcide – het idee van een intense confrontatie met je eigen eindigheid hier is ontstaan.
En ook de populaire Netflix-serie Squid Game is een regelrechte aanklacht tegen de Koreaanse maatschappij die extreem competitief is en drijft op sociale status. Wie ‘het’ niet maakt, valt buiten de boot.
Een grote afstand en een groot cultuurverschil, zeker, maar die symptomen zijn hier voor ons allang geen ver-van-ons-bed-show meer.
Momenteel kampen 1,3 miljoen mensen in Nederland met burn-outklachten. In toenemende mate ook twintigers en begin-dertigers.
Het is geen toeval dat er juist nú een sterk toenemende vraag is naar het naar binnen gekeerd zijn; naar innerlijke rust en reflectie.
Yoga en mindfulness zijn in korte tijd enorm populair geworden. Er is sprake van een ‘ver-oostering’ van de westerse samenleving: aandacht voor het spirituele, voor innerlijke rust en zielswelgesteldheid – maar dan ontdaan van religieuze invloeden – lijkt steeds belangrijker te worden.
We willen de balans weer herstellen.
En we móéten ook wel, want anders verliezen we onszelf. De urgentie is groot: bijna iedereen is in meer of mindere mate verslaafd aan z’n smartphone.
Wie kan er nog ongestoord3 – zonder pushberichten en meldingen – een gesprek voeren?
Wie kan er nog zonder onrustig gevoel, langere tijd geconcentreerd een boek lezen?
Hoelang kunnen we alleen zijn, van het moment genieten, zonder het te willen delen?
Hoeveel uur per dag brengen we in totaal achter een scherm door?
We zijn allemaal bang voor het confronterende antwoord. De ‘techreuzen’ en alle app-ontwikkelaars, hebben ons waar ze ons hebben willen: we zijn compleet verslaafd en ze verdienen er geld aan. Veel.
Op talloze manieren worden we gemanipuleerd om de apps maar zo veel mogelijk te blijven gebruiken, zodat de telefoon langzaam maar zeker vastgeroest zit in onze hand. Het onnatuurlijk voelt als hij daar níét is.
Continu obsessief checken.
Een verslaving is iets wat je veel doet en niet goed voor je is. Je wilt het niet doen, maar je kán niet stoppen.
Tot voor kort was het nog zo zwart/wit. De verslavingen waren algemeen bekend slecht voor ons: alcohol, gokken, drugs.
Voor roken heeft het even geduurd – zelfs nu nog lopen er, ook in Nederland, rechtszaken omdat het nóg verslavender is dan we al die tijd dachten – maar iedereen erkent het inmiddels.
Bij de social media – en smartphonegebruik in brede zin – is het veel meer geleidelijk gegaan. Geïntegreerd en volledig geaccepteerd in de samenleving. Met z’n allen vrolijk, maar langzaam afglijdende van een heel subtiel hellend vlak.
Het begon, zoals het paard van Troje, als iets wat we enthousiast binnenhaalden en gretig omarmden. Maar we weten nu beter.
De tijd heeft niet stil gestaan, ten faveure van de ontwikkelaars. De apps en platformen zijn er allang niet meer om óns te dienen.
Het is steeds duidelijker dat wij zélf het product zijn.
“Wie traagheid en stilte wenst,
voelt zich gemakkelijk
een vreemdeling in deze tijd, met haar
agressieve karakteristieken
die ontwrichting,
onrust en consumptie heten.”
Tommy Wieringa – schrijver en columnist – in Leeuwarder Courant 4
3 Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat zelfs een telefoon die uit is, maar wel zichtbaar is tijdens een conversatie (bijvoorbeeld op tafel), een negatieve invloed heeft op de beoordeling van de gesprekspartner en het gevoel bij het gesprek. We worden er meetbaar ongelukkiger van.
4 Tommy Wieringa 2017 – Tommy Wieringa, ‘Traagheid is een deugd’, Leeuwarder Courant 2 september 2017, Sneon & Snein p. 17.
